2022 жылдың 20 қараша күні Қазақстан Республикасының кезектен тыс президенттік сайлауы өтеді. Деенмен, көптеген қала тұрғындары өздерінің сайлау учаскесінің қай жерде екенін әлі білмейді.
Шымкент қаласы әкімдігінің баспасөз қызметінің мәліметінше, өз сайлау учаскесін табу өте оңай.
"Шымкент қаласының тұрғыны дауыс беретін учаскелерді iKomek байланыс орталығы арқылы 109 нөмірі бойынша анықтай алады. Сонымен қатар, қаланың төрт ауданында call-орталықтар құрылды", - деп хабарлады ведомстводан.
Естеріңізге сала кетейік, Қасым-Жомарт Тоқаев 21 қыркүйекте Қазақстан халқына үндеу жолдаған болатын. Мемлекет басшысының ресми сайтында жарияланған үндеуінде ел Президенті 2022 жылғы 20 қарашада Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы Жарлыққа қол қойғанын айтты. Олар сайлау циклін бастайды, оның қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының бүкіл саяси жүйесі түбегейлі қайта жүктелуі тиіс.
"Мен өз Жолдауымда жақын арада жүзеге асырылатын бірқатар ауқымды әлеуметтік-экономикалық шараларды жария яім. Мен жақын арада қоғамға ұсынатын сайлауалды тұғырнамада әлеуметтік-экономикалық прогреске қол жеткізуге бағытталған жаңа бастамалар баяндалатын болады. Қазіргі Мемлекет басшысы ретінде мен сайлау науқанын заңнамаға қатаң сәйкес жүргізуге кепілдік беремін, ол әділ, ашық және отандық және халықаралық бақылаушылардың кең қатысуымен өтеді", - деді ол.
Сондай-ақ, Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы жыл еліміз үшін жан-жақты өзгерістер мен нақты жаңару жылы болғанын атап өтті.
Президент жалпы соңғы үш жылда жүргізілген қайта құру мен конституциялық реформа мемлекеттік-саяси құрылымның жаңа моделін қалыптастырғанын еске салды.
Естеріңізге сала кетейік, 23 қыркүйектен бастап елімізде президенттікке кандидаттарды ұсыну басталды, алайда бүгінгі күнге дейін ешкім ресми түрде кандидат болуға өтініш берген жоқ. Заңдарға сәйкес, Президенттікке кандидат болу өзін-өзі ұсыну арқылы мүмкін емес. Республикалық қоғамдық бірлестіктер мен саяси партиялар мемлекет басшысы лауазымына үміткер ретінде талаптарға сай келетін біреуді ұсынуға құқылы. Бұл ретте қоғамдық бірлестіктер мен партиялар тіпті олардың мүшелері болып табылмайтындарды да кандидат ретінде ұсына алады.
"Қоғамдық бірлестіктер туралы" ҚР Заңының 7-бабында республикалық қоғамдық бірлестіктер Қазақстан Республикасы облыстарының жартысынан астамының аумағында филиалдары мен өкілдіктері бар бірлестіктер болып саналатыны айтылған. Басқаша айтқанда, біреуді кандидатураға ұсыну үшін РҚБ-ның елдің кемінде 9 облысында филиалдары болуы керек.
Президенттікке ұсынылғандарға қойылатын талаптар өзгеріссіз қалады. ҚР Президенттігіне кандидат болуы мүмкін
туған ел азаматы,
Қазақстан аумағында соңғы 15 жылда тұрып жатқан,
жоғары білімі бар,
кем дегенде 40 жаста,
белсенді сайлау құқығы бар,
мемлекеттік қызметте немесе сайланбалы лауазымдарда кемінде бес жыл жұмыс тәжірибесі бар,
мемлекеттік тілді еркін меңгерген.
РҚБ 11 қазанға дейін кандидат туралы шешім қабылдауға, Конгресс немесе конференция өткізуге және ұсыну рәсімін өткізуге уақыт болды.
Кандидат ұсынылып, құжаттарды тапсырғаннан кейін Орталық сайлау комиссиясы кандидаттың Конституция мен Конституциялық заң талаптарына сәйкестігін тексереді, оған құжаттарды тапсырған сәттен бастап 21 қазанға дейін қолдауына қол жинауы үшін парақтар береді. Президенттікке кандидатты облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және республика астанасының кемінде 2/3-ін тең дәрежеде білдіретін сайлаушылардың жалпы санының кемінде бір пайызы қолдауға тиіс.
Осылайша, үміткерге кез-келген 14 аймақтан 118 мың азаматтың қолдауына ие болу жеткілікті.
Қазіргі сайлау науқанының осы кезеңінде де аздап жаңалық бар. ОСК сайлау заңнамасы негізінде Қазақстан Президенттігіне кандидаттарға қол қою парақтарын беру мерзімін екі еседен астам – бес күннен екі күнге дейін қысқартты.
Сонымен қатар, аумақтық комиссиялар енді алдыңғы сайлау науқандарына қарағанда кандидаттарды қолдау үшін қолтаңбалардың дұрыстығын тексеруі керек (10 күннің орнына бес күн бұрын). Осылайша, Президенттікке үміткерлердің қол жинауға көбірек уақыты болады және теорияда жарамсыз деп танылған қолдар санын азайтуы керек.
21 қазанда Қазақстанда сайлау алдындағы үгіт басталды. Барлық тіркелген үміткерлер бұқаралық ақпарат құралдарында, билбордтарда және интернетте қолдау көрсету үшін материалдарды орналастыру құқығына ие болды.
Қолданыстағы сайлау туралы Заңға сәйкес, бұқаралық ақпарат құралдары тіркелген кандидаттарға және партиялық тізімдерін ұсынған саяси партияларға эфир уақыты мен баспа алаңын келісімшарт негізінде ұсынады.
Қазір Парламентте құжат бар, оған сәйкес онлайн-платформаларда үгіт жүргізу үшін де осындай шарттар қолданылатын болады. Бірақ кандидаттың немесе саяси партияның ар - намысына, қадір – қасиетіне және іскерлік беделіне нұқсан келтіретін мәліметтерді жариялағаны үшін жеке тұлғаларға 20 АЕК, лауазымды тұлғаларға-30 АЕК, заңды тұлғаларға-50 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады.
5 қарашадан бастап қазақстандықтар сайлаушылар тізімінде өздерін тексере алады.
19 қарашада үгіт-насихат аяқталып, тыныштық күні жарияланады, ал 20 қарашада бүкіл ел бойынша және Қазақстанның шетелдегі елшіліктерінде сағат 7:00-ден 20:00-ге дейін сайлау учаскелері ашылады, онда Қазақстан азаматтары өздеріне ұнайтын кандидатқа дауыс бере алады.
Мұнда да жаңалық бар, дәлірек айтсақ, ұмытылған "бәріне қарсы"графигі бар. Рас, егер "бәріне қарсы" баған 50% немесе одан да көп болса, сайлау өтпеді деп танылмайды. ОСК мәліметтері бойынша, егер бірінші турда кандидаттардың ешқайсысы 50% немесе одан да көп дауыс жинамаса, онда сайлаудың екінші туры өтеді. "Баршаға қарсы" бағанында дауыс беру арқылы қазақстандықтар ұсынылған кандидаттарға өз көзқарастарын білдіре алады.
ОСК сайлаушыларының дауыстарын дауыс беру аяқталған сәттен бастап 12 сағат ішінде санауға тиіс, сайлаудың алдын ала қорытындылары 21 немесе 22 қарашада, ал сайланған Президенттің түпкілікті қорытындылары мен тіркелуі 27 қарашаға дейін жариялануы тиіс.
